Uitkijkpost de Wallen (249): Van Traa revisited

De Wallen en criminaliteit: het was een kwart eeuw geleden onlosmakelijk met elkaar verknoopt. Is dat inmiddels veranderd? ‘Als we niet op zoek gaan naar vermenging van boven- en onderwereld, zullen we het nooit vinden en zal onze economie op termijn voor een groot deel een zwarte economie worden.’

Ruim 25 jaar geleden verscheen het rapport van de Commissie-Van Traa dat onderzoek deed naar onwettige opsporingsmethodes van het Interregionaal Rechercheteam (IRT) Amsterdam/Utrecht. Het onderzoek mondde ook uit in een zoektocht naar de zware criminaliteit in Nederland. Eén van de belangrijkste pijlers van die zware misdaad was te vinden in Amsterdam aldus het IRT, met name op de Wallen waarbij zestien ondernemers werden getraceerd met duidelijke criminele antecedenten en connecties, aldus één van de conclusies van het 5500 pagina’s dikke rapport.

Is de overheid er 25 jaar later in geslaagd de misdaad op de Wallen terug te dringen of op zijn minst een halt toe te roepen? De Amsterdamse Rekenkamer concludeerde in 2018 over Project 1012 (dat was gericht op het verdrijven van de criminaliteit en het economisch opstoten van de Amsterdamse binnenstad in de vaart der volkeren) dat er weliswaar successen waren behaald, maar dat het project niet had geleid tot de gewenste economische opwaardering van de oude binnenstad van Amsterdam en dat een doorbraak van de criminele infrastructuur was uitgebleven.

Successen waren er inderdaad. Charles Geerts bijvoorbeeld die zijn geld verdiende met porno en hasj was de eerste die zijn bezit van achttien prostitutiepanden op de Oudezijds Achterburgwal en het Oudekerksplein van de hand deed aan 1012 INC., de voorloper van NV Stadsgoed dat panden aankoopt, renoveert en een nieuwe bonafide bestemming geeft. Ook bordeeleigenaar Dirk Holtman verkocht zijn vier panden op het Oudekerksplein en één op de Warmoesstraat, dit keer was wooncorporatie Ymere de koper. Er werd een aantal dubieuze hotels aangekocht op het Damrak, dat verder werd opgeknapt. Simon Adriaanse, beter bekend als Frits van de Wereld en de koning van de onderwereld genoemd, verloor zijn illegale casino gevestigd aan de Oudezijds Voorburgwal en Achterburgwal. Er voor in de plaats kwamen appartementen en een restaurant, Mata Hari. Ook de laatste prostitutieramen op de Geldersekade verdwenen eind 2020. Het aantal coffeeshops werd gesaneerd en teruggebracht van 75 naar vijftig. Ook werden er 112 prostitutieramen opgedoekt. En zo is er meer te noemen.

Belasting

Maar nog altijd is ondanks de successen, 25 jaar na de verschijning van het Van Traa-rapport, de criminele infrastructuur in de oude binnenstad van Amsterdam niet doorbroken, stelde de Amsterdamse Rekenkamer. Nog altijd lijkt de overheid in al zijn gedaantes de grote afwezige op de Wallen, reden waarom het ideaal terrein is om wit te wassen. In een brief van directeur Ronald Wiggers van NV Stadsgoed aan burgemeester Halsema wordt gesteld: “De praktijk leert ons dat het mogelijk is om vijf jaar lang een winkel te exploiteren zonder belasting te betalen. Dit is tegelijkertijd de belangrijkste reden voor prijsstijgingen; witwassers kunnen en willen hogere huurprijzen betalen.” Een zeer goed ingevoerde bron meldt zelfs dat er dertig jaar lang geen belastinginspecteur op de Wallen is gesignaleerd.

Ook criminoloog professor Cyrille Fijnaut die zich bijna drie decennia lang intensief heeft beziggehouden met de criminaliteit op de Wallen, is het een doorn in het oog dat de gemeente en andere overheidsinstanties de boel na Project 1012, dat stopte in 2015, opnieuw zo uit de hand hebben laten lopen. ‘Er zijn meer strafrechtelijke onderzoeken nodig. Er moet door middel van een bestuurlijke aanpak worden aangetoond dat er wel degelijk een groot risico is.’ Onlangs heeft hij er de persberichten van instanties als Fiod, politie en justitie van de laatste paar jaar op nagevlooid die er op zouden kunnen duiden dat er iets gebeurt op het front van de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit in de hoofdstad. Fijnaut: ‘Niks. Er zijn duizenden meldingen gedaan via de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme, de opvolger van de Wet melding ongebruikelijke transacties. Nauwelijks onderzoek naar gedaan. Waar blijft al dat geld? Als we niet op zoek gaan naar vermenging van boven- en onderwereld, zullen we het nooit vinden en zal onze economie op termijn voor een groot deel een zwarte economie worden. Stenen kopen en bedrijven controleren, dat is de enige manier om zware misdaad te bestrijden. En dat niet voor een periode van vijf jaar, maar twintig jaar lang. Kortom, de situatie op de Wallen is onmiskenbaar verbeterd, maar de strijd tegen vermenging van boven- en onderwereld is nog maar pas begonnen.’

Willem Oosterbeek, Wallenbewoner, doet in vijfhonderd woorden regelmatig verslag van het dagelijks leven vanuit de beroemdste buurt van Nederland.