Er raasden meerdere stormen over ons land. In Amsterdam en directe omgeving vielen drie doden. Ook vielen er enkele honderden bomen om. Vooral iepen, want daar hebben we er erg veel van in de stad en dat is niet zonder reden. Ook op de Wallen staan veel iepen maar er sneuvelde niks. Toch een klein college van Hans Kaljee, de bomenconsulent van de gemeente.
Een rondje door de buurt met Hans Kaljee in het najaar van 2021 leverde een paar interessante observaties op voor een leek. ‘Vergis je niet, inmiddels staan er hier wel vijf of zes verschillende soorten iepen. Kijk daar, dat jonge boompje is toch de Mercedes onder de iepen’, zegt hij wijzend op de boom op de Oudezijds Voorbugwal, vlakbij het Oudekerksplein.
Dat er tegenwoordig meerdere soorten iepen zijn heeft een duidelijke reden: de iepziekte. Het is een schimmel die de boom aantast en die wordt getransporteerd door de iepenspintkever en op die manier van boom naar boom springt. ‘De schimmel is meegekomen met een transport vanuit Azië waar de boom oorspronkelijk vandaan komt. Maar in Azië hebben de iepen geen last van de schimmel. Hier wel. Daarom is men in de jaren twintig van de vorige eeuw op onderzoek uitgegaan. Op die manier is men achter de oorzaak gekomen en is er een veredelingsproces in gang gezet waardoor er nu iepen kunnen worden gekweekt die veel beter bestand zijn tegen deze schimmel.’
De iep is bij uitstek geschikt als stadsboom, aldus Kaljee. ‘Hij groeit niet alleen bij wijze van spreken tegen de wind in, maar hij doet dat ook letterlijk. Het is een taaie boom die het eigenlijk altijd goed doet. Vergeet niet, vroeger was het water van de grachten brak. De iep is de topboom onder de bomen die heel goed tegen de dynamiek van de stad kan waar altijd wordt gegraven en verkeer over de straten dendert.’
Platanen
Vierhonderd jaar geleden stonden er volgens Kaljee vooral lindebomen, maar die slaagden er niet in te overleven. ‘Ze houden bijvoorbeeld niet van brak water. Toen is zo’n tweehonderd jaar geleden de iep als alternatief gekomen. Dat werd echter een heuse monocultuur.’
Maar er zijn natuurlijk ook andere bomen, niet zoveel, maar toch. ‘Zoals platanen op de Nieuwmarkt. Een mooie mediterrane boom die veel schaduw geeft. Her en der vind je ook nog kastanjebomen. Op de Dam staan acacia’s en op diverse plekken is een es te vinden.’
Maar het is toch vooral iepen wat de klok slaat. Met variatie. ‘Zo hebben we op de Oudezijds Achterburgwal een speciaal soort iepen. Die bomen kleuren in de herfst rood.’ Met een glimlach:’Dat is geen toeval natuurlijk.’ De bomen zijn zo speciaal dat ze zelfs in de vakbladen zijn verschenen, aldus Kaljee.
Ook nu de aarde opwarmt zal de iep niet snel worden verdreven. ‘Hij kan tegen extreme kou en tegen extreme hitte. Bovendien kunnen ze nattigheid goed aan. Toch zie je ook wel andere bomen nu, zoals de slaapboom. Die zijn in binnentuinen te vinden. Het is net als de plataan een mediterrane boom. Als het vriest ben je hem kwijt. Daarom planten wij ze als gemeente niet.’
Emotioneel
De vergroening, officieel ook het beleid van de gemeente, heeft ertoe geleid dat er 250 nieuwe groeiplaatsen in de stad zijn gecreëerd. ‘Maar dat is niet in het centrum, laat staan op de Wallen. Het is hier gewoon te vol. Overal liggen kabels en leidingen en een boom heeft toch al gauw 25 vierkante meter nodig met een diepte van een meter. En elke boom kost inclusief planten 3500 euro.
Geen enkele gemeente besteedt zoveel geld aan nieuwe bomen als Amsterdam.’
Hoe belangrijk zijn bomen eigenlijk voor ons mensen? Kaljee: ‘Veel mensen zijn emotioneel betrokken bij bomen. Ze raken er aan gehecht. Vroeger kwamen er nog weleens klachten. Teveel schaduw, teveel vogelgekwetter. Tegenwoordig is dat een stuk minder. De mensen zien veel meer het belang van de boom. De boom die het beeld bepaalt, de boom die schaduw geeft en de boom die CO2 opslaat en daardoor de luchtkwaliteit verbetert. Mensen, hebben veel meer respect gekregen voor bomen.’
Willem Oosterbeek, Wallenbewoner, doet in vijfhonderd woorden regelmatig verslag van het dagelijks leven vanuit de beroemdste buurt van Nederland. Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen.